Tsunami, denizde büyük bir deprem, volkanik patlama ya da kaykay gibi bir hareket sonucu ortaya çıkan uzun dalga dizisidir. Bu dalgalar kıyıya çarptığında yüksek basınç ve güçlü bir itme yaratır, bu da büyük yıkıma ve can kaybına yol açabilir. Birçok insan dalgayı sadece "dev deniz dalgası" olarak düşünür, ancak tsunami çok daha fazlasıdır; hızla yayılır, yüzlerce kilometre yol alabilir ve kıyı şeridinde aniden ortaya çıkar.
En sık rastlanan neden, okyanus tabanındaki büyük depremlerdir. Deprem dalgaları suyu yer değiştirdiğinde, suyun yeni bir denge bulması için sıkışıp genişlemesi gerekir. Bu hareket suyun yüzeyinde dalgalar şeklinde görülür. Volkanik patlamalar, denizaltı toprak kaymaları ve hatta büyük göktaşları da tsunami yaratabilir. Önemli olan, dalgaların hızının sığ suya yaklaştıkça düşmesi ve yüksekliğinin artmasıdır; bu yüzden kıyıya yaklaştıkça tehlike büyür.
Uyarıları duyduğunuz anda hemen yüksek bir yere çıkın. En iyi seçenek, deniz seviyesinden en az 30 metre yükselmiş bir tepe ya da sağlam bir bina üzeridir. Eğer yüksek bir yer yoksa, denizden uzaklaşın ve mümkünse içeriye, yani binaların ikinci katına ya da çatıya çıkın. Dalgalar bir kez gelmiş de olsa, ikinci ve üçüncü dalgalar daha büyük olabilir, bu yüzden sahilde uzun süre kalmayın.
Evdeyseniz, pencere ve kapıları kapatın, ama dışarı çıkma şansınız varsa hemen dışarı çıkın. Telefonları acil durum dışında kullanmayın; bunun yerine bir radyo ya da yetkili kurumların mobil uygulamaları üzerinden güncel bilgi alın. Acil çantanızda su, temel ilaçlar, el feneri ve yedek piller bulundurun – bu, beklenmedik bir tahliye sırasında hayat kurtarır.
İlk dalgada kaçtığınızda bile, geri dönüp eşyalarınızı toplamaya çalışmayın. Yardım ekipleri bölgeyi güvenli hâle getirdikten sonra geri dönmek en akıllıca harekettir. Ayrıca, tsunami sonrası su seviyesi hızla düşebilir ve çamur, çöp gibi tehlikeler ortaya çıkabilir – bu yüzden temiz ve güvenli bir alanda bekleyin.
Unutmayın, tsunami uyarılarını hafife almak büyük bir pişmanlığa yol açar. Çevrenizde bir deprem olduğunda ya da tetikleyici bir olay duyduğunuzda “böyle bir şey olmaz” demek yerine, anlık bir plan yapın: nerede toplanacaksınız, hangi rotayı izleyeceksiniz ve iletişimde kalmak için hangi numaraları öğreneceksiniz. Bu küçük hazırlıklar, gerçek an geldiğinde hayatınızı kurtarır.
Son olarak, tsunami riskinin yüksek olduğu bölgelerde yaşıyorsanız, yerel yönetimin hazırladığı tahliye planlarını inceleyin ve ailecek bir acil durum sözleşmesi oluşturun. Herkesin ne yapacağını bilmesi, kaos anında hızlı hareket etmeyi sağlar. Bilgi, hazırlık ve zamanlama bir araya geldiğinde tsunami gibi doğa olaylarıyla daha az zarar görürüz.
Tonga açıklarında meydana gelen 7.0 büyüklüğünde deprem, bölgede kısa süreli tsunami alarmına yol açtı. Yetkililer hızla tahliye çağrısı yaptı; ancak riskin geçmesiyle halk evlerine döndü. Ardından gelen 6.1'lik artçı sarsıntı sonrası ölü ya da ağır hasar bildirilmedi.